Istota pracy projektem

Planując projekt, musimy zadać sobie najbardziej podstawowe pytania: „Kto?”, „Co?”, „Dlaczego?”, „Kiedy?” i „Jak?”.
Projekt jest odbywającym się w oznaczonym terminie zadaniem, wymagającym podejmowania różnorodnych działań, realizowanym przez uczniów samodzielnie, jednak pod kierunkiem nauczyciela, oraz według przygotowanego wcześniej planu. 

W literaturze występuje wiele różnych definicji projektu. Klasyczną definicję tej metody sformułował W.H. Kilpatrick. Według niego „projekt to odważne, planowe działanie, wykonywane całym sercem w środowisku społecznym”. 

Niezależnie od kwestii podejmowanych w ramach projektu, konieczne jest, aby odzwierciedlał on potrzeby i warunki grupy, do której jest skierowany. 
O dynamice projektu decyduje zmiana w postrzeganiu, myśleniu, przyjmowaniu postaw. Ma on dostarczać nowej wiedzy, uczyć różnych sposobów jej wykorzystania, rozwijać umiejętności, a także wpływać na emocjonalne relacje jednostki z otoczeniem. Ważną cechą tego przedsięwzięcia jest też interdyscyplinarność. 

Najprostsza definicja projektu jako metody pracy w szkole mogłaby brzmieć: Projekt jest odbywającym się w oznaczonym terminie zadaniem, wymagającym podejmowania różnorodnych działań, realizowanym przez uczniów samodzielnie, jednak pod kierunkiem nauczyciela, oraz według przygotowanego wcześniej planu. 

Istotne jest to, aby projekt uczył rozwiązywania autentycznych problemów oraz koncentrował się na kwestiach budzących zainteresowanie uczniów. Oczywiście ogólne ramy merytoryczne projektu zostają nakreślone przez nauczyciela. Przygotowuje on listę zagadnień, określa, jakie umiejętności uczniowie powinni zdobywać i rozwijać, oraz przedstawia koncepcje, które mają zostać opracowane w działaniu. Spośród nich uczniowie wybierają te, nad którymi chcą pracować. Ponadto samodzielnie decydują o sposobach realizacji określonego tematu, formułują problem, interpretują go, analizują i rozwiązują. Warto podkreślić, że nauczyciel może zostawić uczniom swobodę w doprecyzowaniu omawianego zagadnienia. Może też zaproponować już ściślej określony temat – wówczas pozwala na dokonanie wyboru wśród różnorodnych możliwości jego opracowania. 

Istnieją dwie formy realizacji projektu:

  • indywidualna – uczeń realizuje projekt samodzielnie i jest w pełni odpowiedzialny za rezultat przedsięwzięcia;
  • grupowa – w projekcie uczestniczy zespół uczniów.

Nauczyciel decydujący się na pracę z wykorzystaniem projektu powinien postawić sobie kilka zasadniczych pytań:

  • Czy zaproponowane zagadnienia i problematyka wzbudzą zainteresowanie uczniów?
  • Czy młodzi ludzie z zapałem zaangażują się w wykonywanie zadań?
  • Dlaczego uczniowie mają się zająć danym tematem?
  • W jaki sposób będą mogli wykorzystać w przyszłości zdobyte umiejętności i wiedzę?

Metoda projektów przeniesiona na grunt edukacji szkolnej ma charakter interdyscyplinarny: wykorzystuje wiedzę i łączy umiejętności z wielu dziedzin. Wymaga też znajomości innych metod oraz technik uczenia się i nauczania.

Często w ramach jednego projektu uczniowie zostają podzieleni na zespoły zajmujące się zdobywaniem informacji czy opracowaniem i przygotowaniem materiałów, które stanowią punkt wyjścia dla kolejnych zadań, wykonywanych przez inne grupy. Dlatego nauczyciel, przystępując do realizacji projektu, powinien stworzyć szczegółowy harmonogram działań. Przygotowując projekt, musimy określić:

  • Cele (Po co to robimy?),
  • Treść projektu (Co jest tematem i jaka jest zawartość merytoryczna?),
  • Sposoby (Jakie zadania należy wykonać i w jaki sposób to zrobić?),
  • Ramy czasowe realizacji poszczególnych etapów i całego przedsięwzięcia,
  • Środki działania i zasoby (W jaki sposób można wykorzystać zaplecze, którym dysponujemy?),
  • Adresatów (Dla kogo projekt jest przeznaczony?),
  • Wykonawców,
  • Sposoby komunikowania się (komunikacja wewnętrzna – obieg informacji w obrębie zespołu, komunikacja zewnętrzna – media), 
  • Sposoby monitorowania i oceny wykonywanych zadań,
  • Formę prezentacji rezultatów.

Podczas konstruowania projektu trzeba zatem odpowiedzieć na podstawowe pytania: kto?, co?, dlaczego?, gdzie?, kiedy?, jak?. Momentem zakończenia działań jest prezentacja rezultatów pracy całego zespołu uczestniczącego w przedsięwzięciu. Może to być prezentacja wewnętrzna, adresowana do innych uczniów, do nauczycieli lub rodziców. Warto jest jednak przedstawić wyniki pracy także mieszkańcom najbliższej okolicy, reprezentantom samorządu lokalnego, zaprzyjaźnionym szkołom.

Prezentacja jest niezbędnym i niezwykle cennym elementem metody projektów. Umożliwia bowiem rozwijanie szeregu ważnych umiejętności, takich jak umiejętność wyboru informacji, skutecznego komunikowania się ze słuchaczami, zainteresowania odbiorców i doboru odpowiednich środków przekazu. Stanowi również okazję do usłyszenia słów uznania, które motywują do podejmowania kolejnych wyzwań. Ponadto mobilizuje cały zespół. 

Po prezentacji odbywa się ocena całości projektu, która ma doprowadzić do sformułowania przez uczniów wniosków dotyczących następujących kwestii:

  • Co zrobiliśmy dobrze?
  • Co sprawiało trudności?
  • Co należałoby zmienić?
  • Czego się nauczyliśmy?