Zdaniem specjalistów już na etapie szkolnym należy kształcić w uczniach zdolności komunikacji, samoorganizacji i wspólnego rozwiązywania  problemów. MEN rekomenduje realizację przedsięwzięć za pomocą projektu edukacyjnego zarówno w szkołach podstawowych, jak i średnich. Podobnie wielu praktyków zachęca nauczycieli do zwiększania nacisku na wdrażanie różnorodnych form pracy grupowej.

Dlaczego grupa jest ważna?

1. Grupy są wszędzie – każdy uczeń będzie miał z nimi do czynienia: w pracy, na kursach, w organizacjach, w których będzie działał itd.
2. Grupa daje jednostce: poczucie bezpieczeństwa, wsparcie, rozwój. 
3. Ludzie potrzebują: przynależności, uznania, poczucia godności, przyjaźni. 

Dobrze funkcjonujący zespół to taki, który:

• Ma jasny, realny cel (wie, dokąd zmierza) – zadania i cele były wspólnie omawiane, toteż członkowie zespołu dobrze je rozumieją i akceptują.
• Efektywnie wykorzystuje swoje zasoby – zdiagnozowano mocne i słabe strony zespołu, członkowie mają możliwość swobodnego wyrażania swych odczuć, preferencji i zgłaszania pomysłów.
• Dobrze się komunikuje – członkowie zespołu słuchają się wzajemnie, istnieje dobry przepływ informacji.
• Przygotowuje plany realizacji celów – podejmowane działania są wyraźnie przydzielone i akceptowane.
• Stosuje doraźne strategie, jeśli zajdzie taka potrzeba – elastycznie reaguje, gdy sytuacja tego wymaga.
• Wierzy w swoje możliwości – dominuje pozytywne myślenie i wiara w sukces.
• Rozwiązuje konflikty – uważa ich występowanie za coś naturalnego, traktuje niezgodę, różnice zdań jako nieodłączne cechy funkcjonowania zespołu.
• Podejmuje większość decyzji na drodze konsensusu – formalne głosowania są ograniczone do niezbędnego minimum.
• Nie jest zdominowany – przez lidera ani przez inną osobę.
• Sprawdza osiągane postępy.
• Ma zaufanie do swoich członków.
• Dba o dobre relacje z otoczeniem.
• Pracuje w serdecznej, przyjaznej atmosferze.

Czynniki wpływające na efektywność grupy:

1. Potrzeby zadania – cel musi być wspólny i akceptowany przez wszystkich.
2. Potrzeby grupy – wszyscy członkowie muszą podążać w jednym kierunku.
3. Potrzeby jednostek – członkowie muszą akceptować wkład, jaki każdy z nich wnosi. 

Każdy zespół przechodzi przez kilka etapów:

• FORMOWANIA: każdy uczeń ma jakieś wyobrażenie, na czym będzie polegał jego wkład w pracę, czym się zajmie. Zespół zweryfikuje oczekiwania jednostki. Są jednak pozytywne strony tego etapu: mamy możliwość przetestowania oczekiwań, zorientowania się, jakie zachowania i postawy są akceptowane przez grupę.
• BURZY I KONFLIKTÓW: to walka o wymarzone pozycje w grupie, krytycyzm w stosunku do innych, ciągłe konfrontacje i spięcia między członkami zespołu.
• UNORMOWANIA SIĘ SYTUACJI: dochodzimy do kompromisu. Role zostały przydzielone.
• REALIZACJI CELÓW: wysiłek z walki o swoje jest kierowany na osiągnięcie wspólnego celu.
• LIKWIDACJI: jeśli zespół został powołany do wykonania określonego zadania, po jego zrealizowaniu zostaje rozwiązany. Często jednak pozostają więzi i uczucia wzajemnej sympatii.

Zasady pracy grupowej:

• Wszyscy miejmy równe prawa.
• Słuchajmy innych.
• Uzgadniajmy, a nie uśredniajmy.
• Szukajmy mocnych stron partnerów.
• Jeśli nie musimy, nie krytykujmy.
• Liczy się praca wszystkich.
• Dbajmy o atmosferę pracy w grupie.
• Mówmy, jeśli chcemy, by inni uwzględnili nasze zdanie.
• Bądźmy życzliwi, uśmiechajmy się.
• Ceńmy własne pomysły i doceniajmy pomysły innych.
• Kontrolujmy czas.

Zalety pracy zespołowej:

• Możliwość nawiązania nowych kontaktów.
• Więcej pomysłów (co kila głów, to nie jedna).
• Możliwość dzielenia się pomysłami i wyłapywania najlepszych.
• Wzajemna pomoc.
• Duża wydajność.
• Wyzwalanie kreatywności.
• Nauka zachowań prospołecznych i demokracji.
• Bardziej trafne decyzje – mogą one być przedyskutowane i przemyślane.
• Pełniejsze wykorzystanie zdolności i kompetencji członków zespołu.
• Szansa na ujawnienie nieznanych (nieuświadomionych) cech i umiejętności poszczególnych jednostek.
• Zjawisko synergii – efekt zorganizowanej pracy zespołowej jest wyższy niż suma efektów działań indywidualnych.
• Duża szansa na przyjęcie przez każdego członka zespołu odpowiedzialności za wykonanie zadania – większa identyfikacja z zadaniem.
• Zaspokojenie potrzeby przynależności (jednej z podstawowych potrzeb człowieka) zwiększa motywację do pracy.
• Zespół może wykonać większą pracę niż jednostka.
• Zespół daje siłę do realizacji trudnych zadań.
• Wzrastają zdolności przystosowawcze uczniów – w każdym zespole, w którym przyjdzie im pracować, mogą mieć nieco inne obowiązki i kompetencje, odgrywać inną rolę w grupie (elastyczność).

Wady pracy zespołowej:

• Ryzyko dominacji silniejszych jednostek.
• Sporo czasu i energii zabiera usprawnianie komunikacji i dbanie o relacje międzyludzkie.
• Część osób może nie odnajdywać się w pracy zespołowej (indywidualiści) – mogą pracować mniej wydajnie, prezentować zachowania utrudniające pracę zespołową, wchodzić w niekorzystne dla nich role grupowe.
• Trudności z uzyskaniem szybkiego tempa wykonywania zadań, uciążliwa i nieefektywna koordynacja działań zespołu.
• Ryzyko niesprawiedliwego nagradzania i niezasłużonej krytyki – najbardziej zaangażowani często wysłuchują najwięcej krytycznych uwag.
• Uczenie się działań pozorowanych (czyli jak sprawiać wrażenie, że coś się robi, gdy tak naprawdę nie robi się nic).
• Myślenie grupowe (syndrom ogłupienia grupowego) – bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realia i fakty, co prowadzi do gorszych decyzji.
• Syndrom decyzji grupowych – decyzje podejmowane grupowo są często obciążone większym ryzykiem błędu niż decyzje indywidualne.
• Ludzie pracujący w grupach podejmują często znacznie mniejszy wysiłek niż ten, który włożyliby w indywidualną pracę.
• Rozproszona odpowiedzialność – w grupie łatwo się „schować” i przeczekać okres najbardziej intensywnej pracy, nie kiwając palcem.
• Ryzyko ograniczania swobody wypowiedzi – niektórzy boją się proponować zbyt śmiałe rozwiązania, inni nie chcą forsować własnego zdania, jeszcze inni zgadzają się z większością w imię dobra sprawy, czyli jak najszybszego zakończenia sporów.
• Ryzyko równania w dół – najlepsi nie chcą się wybijać się ponad przeciętną w obawie, że przypadną im nowe obowiązki, najzdolniejsi ukrywają swoje talenty, najbardziej doświadczeni dość niechętnie dzielą się swym doświadczeniem. Ci, którzy się wyłamują – czyli są nadaktywni – są posądzani o niekoleżeńskość i zmuszani do wolniejszej pracy.
• Dążenie do jedności często hamuje racjonalne podejmowanie decyzji – członkowie zespołu okazują swoje zaangażowanie i entuzjazm dla projektu poprzez brak krytycyzmu wobec proponowanych rozwiązań.

Lista kontrolna przydatna w pracy grupowej: 

Zadania

• Czy cele są jasno sprecyzowane?
• Czy uzgodnione są sposoby ich osiągnięcia?
• Czy mamy odpowiednie zasoby?
• Czy mamy kryteria sukcesu?

Zespół

• Czy wszyscy mają poczucie celu?
• Czy istnieje sprzyjająca atmosfera?
• Czy istnieje poczucie wspólnego osiągnięcia celu?

Jednostki

• Czy każdy jest akceptowany?
• Czy każdy może coś wnieść do zespołu?
• Czy każdy czuje się częścią zespołu?
• Czy każdy czuje się doceniony przez innych?